Карана вирус кайси давлатларга тожикистонда борми

Бугунги кунда Тожикистон коронавирусга чалиниш билан боғлиқ бирорта ҳам ҳолат қайд этилмаган саноқли давлатлардан бири бўлиб турибди.

Оддий аҳоли ва мутахассисларни бир савол қизиқтирмоқда: Тожикистон қандай қилиб коронавирусдан ўзини ҳимоя қила олди, бунда қандай омиллар роль ўйнади?

Sputnik Тожикистон энг кенг тарқалган тахминларни эълон қилди.

Танилмасанг, соғлом бўласан

Тожикистон – етарлича ёпиқ мамлакат. Уни йирик ўтказиш пункти ёки хорижлик туристларнинг севимли маскани деб бўлмайди.

Авиабилетлар нархи "чақади", ҳеч ким туризмни реклама қилмайди. Туристлар оқими кам. Шунга мос равишда, республикада авиапарвозлар минимал миқдорда, транзит рейслар умуман йўқ. Шу боис Тожикистон ҳудудига инфекция кириб келиши Европа ёки Шимолий Америка мамлакатларига нисбатан анча қийин. Зеро вирус тарқатувчи асосий хатар туристлардир.

Ана шу ёпиқлик Тожикистонни коронавирусдан ҳимоя қилди, деган фикр мавжуд. Унинг иқтисодий, халқаро алоқалар ва авиапарвозлар тармоғи ривожланган қўшнилари бўлмиш Қозоғистон, Қирғизистон ва Ўзбекистон Тожикистонга нисбатан бир неча баравар кўп хорижликларни қабул қилади.

Бундан ташқари, Тожикистон қитъа ичкарисида, транспорт оқимидан четда жойлашган. Хитой билан шарқий чегара зудлик билан ёпилди. Қозоғистон орқали транзитнинг вақтинча тўхтатилиши ҳам республика хавфсизлигини таъминлади.

Коронавирус – бойларнинг касаллиги

Навбатдаги тахмин – у ёки бу мамлакат фуқаролари қанча кўп саёҳат қилса ёхуд қанча кўп хорижликни қабул қилса, коронавирус тарқалиши эҳтимоли шунчалик юқори бўлади.

Коронавирусни топиш-тутиши яхши одамлар олиб келмоқда. Тожикистон фуқаролари эса даромади камлиги ва билетлар нархи сабабли чегарадан ташқарига кам чиқишади. Аҳолининг аксарият қисми хорижда ишлайди, уйига бир-икки йилда бир марта келади.

Тиббиёт заифлиги туфайли коронавирусни аниқлай олишмаяпти

Тожикистон тиббиёти даражаси касалхоналар жиҳозланиши ва мутахассислар малакаси бўйича жаҳон стандартлари даражасига жавоб бера олмайди.

Жиҳозлар ва тест тизимларининг етишмаслиги инфекцияга чалиниш ҳолатларини ўз вақтида аниқлашга имкон бермаяпти. Маълумки, касаллик узоқ вақт давомида симптомларсиз кечади.

"Тожикистон респиратор касалликлар ва зотилжам диагностикасига эгами? Агар эга бўлса, ушбу диагностикадан барча тиббиёт муассасаларида қай даражада кенг қўлланилмоқда? Бу асосий масала. Агарда қўлланилмаётган бўлса, касаллик тўғрисида расмий маълумотлар ҳам бўлмайди", – дейди вирусолог, профессор Анатолий Альтштейн.

Тожикистонликларда коронавирусга иммунитет шаклланган

Аҳоли орасида бу тахмин ҳам юрибди. Ижтимоий тармоқлар фойдаланувчиларининг фикрича, тожикистонликларнинг кўпчилиги аввал ўткир грипп билан оғриб тузалган ва ўша грипп коронавирус бўлган бўлиши мумкин.

Декабрь-январь ойларида мамлакатда ғайриоддий симптомли – бир неча кунлик истима, йўтал ва қайт қилиш аломатлари билан кечувчи грипп авж олганди. Эндиликда коронавирус бутун дунёни "забт этган" пайтда, Тожикистон хавфдан холи қолмоқда – барчада касалликка нисбатан иммунитет шаклланган.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги чора кўришни эртароқ бошлаган

Январь охирларида, Хитойда коронавирус тўғрисида гаплар авж олиши биланоқ Тожикистон республикага кириб келаётган барча одамларни текширишни бошлади, кейин эса хорижликларга киришни бутунлай ёпди.

Хориждан келган бир неча минг киши йирик шаҳарлардан узоқда 14 кунлик мажбурий карантиндан муваффақиятли ўтди. Эртароқ кўрилган чоралар муҳим аҳамиятга эга бўлди.

Тожикистонда касалликка чалиниш хавфи юқори бўлган кишилар кам

ЖССТ маълумотларига кўра, биринчи навбатда ёши 65дан юқори бўлганлар, сурункали касаллиги бор инсонлар, ҳомиладорлар ва иммунитет танқислигига дучор бўлганларнинг коронавирусга чалиниш хавфи юқори.

Тожикистонда туғилиш даражаси юқори бўлганлиги учун аҳолининг аксарият қисмини ёшлар ва болалар ташкил этади.

Дин сақлаяпти

Тожикистон аҳолисининг асосий қисми ислом динига эътиқод қилади. Ҳар бир мусулмон ҳар куни беш вақт намоз ўқиши шарт.

Намоз ўқиш олдидан эса албатта инсон баданини поклайди – таҳорат олади. Вирус жойлашиб олиши мумкин бўлган аъзолар кунига бир неча марта ювилгач, ҳеч қандай вирус қолмайди.

Исириқ ёки ҳазориспанднинг фойдаси бор

Тожикистонда оддий исириқ ёки ҳазориспанддан кенг фойдаланилади. У тутатилганида бактериялар “ўлади”.

Врач-эпидемиолог Михаил Фаворовнинг фикрича, айнан исириқ аҳолини касаллик юқишидан сақламоқда.

"Мўғул учбурчаги“ деб номланувчи ҳудудга кирувчи, коронавирус етиб бормаган мамлакатлар бор. Биз бунинг сабаби ҳақида узоқ ўйладик: эҳтимол, қуруқ ҳаво ва ўзига хос иқлим ёки Марказий Осиёда зарарсизланиш учун қадимдан кенг қўлланиладиган исириқ ёрдам бераётгандир", - дейди у.

Куни кеча ЖССТнинг Тожикистондаги вакили Галина Перфильева мамлакатда коронавирус йўқлигини расман эълон қилди.

Унинг сўзларига кўра, мамлакатда бугунгача коронавирусга 700дан ортиқ тест ўтказилган ва барча натижалар салбий чиққан.

Бугун 25 апрель, 2020 йил, шанба

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

Мирзиёев Шавкат Миромонович

Путин Владимир Владимирович

Эрдўған Ражаб Тойип

Назарбоев, Нурсултон Абишевич

Бердимуҳамедов Гурбангули Маликгулиевич

Владимир Александрович Зеленский

• Касалланганлар сони 2 837 155
• Соғайганлар сони 808 975
• Вафот этганлар 197 698

• Касалланганлар сони 1 836
• Соғайганлар сони 657
• Вафот этганлар 8

Ўзбекистонда тотализаторга рухсат берилиши тўғрими?

Қайси алоқа операторининг интернет тезлиги паст?

Ўзбекистонда аёллар эркаклар билан баравар ишлашига қандай қарайсиз ?

Сиз қаерда яшайсиз?

Сиз қандай дам олишни ёқтирасиз?

• iPhone X 64gb 920 $
• iPhone X 256gb 1000 $
• Samsung S9 555 $
• Samsung S9+ 640 $
• Samsung S9+ 256gb 740 $
• Samsung Note 9 1010 $
• iPhone XS 64gb 1070 $
• iPhone XS 256gb 1200 $
• iPhone XS MAX 64gb 1200 $
• iPhone XS MAX 256gb 1300 $
• iPhone XS MAX 512gb 1460 $

• Chevrolet Spark 73 262 000 сум
• Chevrolet Nexia 87 320 000 сум
• Chevrolet Cobalt 95 768 000 сум
• Chevrolet Lacetti 114 449 000 сум
• Chevrolet Malibu 2 311 124 067 сум
• Chevrolet Tracker 189 838 121 сум
• Chevrolet Trailblazer 398 000 000 сум
• Chevrolet Equinox 349 000 000 сум
• Chevrolet Traverse 596 000 000 сум
• Chevrolet Tahoe 795 000 000 сум

Электр плиталар билан

1 кВт/соат-295 сўм

Тожикистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги Сўғд вилояти Жаббор Расул тумани шифохонасида 60 ёшли Хабибуло Шодиев коронавирусдан вафот этгани ҳақидаги хабарни рад этди. Бу ҳақда Sputnik Тожикистон хабар қилди.

Куни кеча ОАВларда Хужанддаги марказий шифохонада 60 ёшли бемор коронавирусдан вафот этгани ҳақида хабар пайдо бўлди. Бунинг ортидан ҳукумат томонидан мазкур шифохона карантинга ёпилгани айтилган. Шунингдек, гўёки қариндошлар вафот этган киши Қирғизистонда тўйда бўлганини маълум қилишган.

Вазирлик хабарида айтилишича, эркак пневмония оқибатида вафот этди. Унинг коронавирусга тести салбий натижани кўрсатди.

“Вафот этган кишининг қариндошларидан коронавирусга таҳлил олинди ва касаллик тасдиқланмади. Беморни даволаган шифокорлардан ҳам таҳлин олинди ва салбий натижани берди. Ҳақиқатда шифохона карантин жорий этилган, лекин бошқа сабабларга боғлиқ. Тожикистонга хориждан келган фуқаролар туфайли карантин жорий этилган” – деб таъкидлади вазирлик ходими.

Қирғизистон, Ўзбекистон ва Қозоғистондан келаётган барча фуқаролар карантинга олинмоқда. Шифохоналарда эҳтиёт чоралари кўрилмоқда.

Коронавирус пандемияси 199 та давлатни қамраб олди, бироқ Тожикистон ҳануз дунё эпидемиясидан четда қолмоқда.

ТОШКЕНТ, 30 мар — Sputnik, Марина Чернишова-Мельник. Тожикистон бугунги кунда коронавирус бирорта ҳолати қайд этилмаган давлатлардан бири бўлиб қолмоқда.

2019 йил охирида Хитойда аниқланган коронавирус дунёнинг 199 давлатини қамраб олди. Сал кам 725 минг турли ёшдаги кишилар вирусга чалинди, 34 мингдан ортиқ киши вафот этди.

Тожикистон ҳозирча эпидемиядан четда қолмоқда, мамлакат аҳолиси бошқа давлатлар сингари коронавирус билан боғлиқ вазият ҳақидаги янгиликларни кузатиб бормоқда.

Мутахассис ва оддий фуқаролар ўзига савол бермоқда: Тожикистон ўзини қандай қилиб коронавирусдан ҳимоя қилишга эришди, қандай омиллар ёрдам берди.

Sputnik Тожикистон энг кенг тарқалган версияларни тўплади.

Тожикистон - анча ёпиқ давлат. Буни йирик транзит пункти ёки чет эллик сайёҳлар орасида энг севимли дам олиш масканларидан бири деб бўлмайди.

Авиачипталар нархи “тишлайди”, туризм рекламасига ҳеч ким пул тикмайди. Кириш туризмнинг оқими кам. Шунга кўра, республикада авиапарвозлар минимал даражада, транзит парвозлар умуман йўқ. Шунинг учун Европа ва Шимолий Америка давлатлари сингари Тожикистон ҳудудига инфекцияни олиб кириш қийинроқ. Вирус тарқалишининг асосий хавфи бу туристлар.

Агар Италия ва Тожикистон йиллик саёҳлар сони солиштирилганда, анча фарқ қилади, ва бу ўзининг ижобий ҳолати кўрсатмоқда. Эҳтимол, бундай изоляция Тожикистонни коронавирусдан ҳимоя қилган. Дарҳақиқат, ҳатто минтақадаги қўшнилар - Қозоғистон, Қирғизистон ва Ўзбекистон ривожланган иқтисодиёти, халқаро муносабатлари ва кенг авиамаршрутлар тармоғи туфайли чет элликларни кўп марта кўпроқ қабул қилишган.

Бундан ташқари, Тожикистон қитъанинг чуқур қисмида, транспорт оқимларидан узоқда жойлашган. Шарқ томонда Хитой билан чегарани тезлик билан ёпилди. Қозоғистон орқали транзит тўхтатилиши ҳам республикада хавфсизликни таъминлади.

Кейинги мантиқий тахмин – қанчалик мамлакат фуқаролари кўп саёҳатига чиқса ёки чет элликларни меҳмон сифатида қабул қилса коронавирус тарқалиш эҳтимоли шунчалик юқори бўлади.

“Корона” ни яхши даромадли кишилар олиб келмоқда. Даромад ва чипталар нархи сезиларли фарқ қилиши туфайли Тожикистон фуқаролари камдан-кам ҳолларда чегарани кесиб ўтадилар. Аҳолининг катта қисми чет элда ишлайди, йилига бир-икки марта ёки ундан кам ватанига қайтади.

Ҳамма ҳам бошқа давлатда таътилни ўтказа олмайди, аксарият ҳолларда автотранспортда бориш мумкин бўлган қўшни - Ўзбекистон танланади.

Бу сафар ҳаммани ранжитадиган чипталарнинг юқори нархи тожикистонликларга қўл келди, шекилли.

Эҳтимол, саволга жавоб биринчи қарашда осон туюлади. Сир эмаски, Тожикистонда тиббиётнинг ҳозирги даражаси, касалхоналарнинг жиҳозланиши ва мутахассислар малакаси бўйича умумжаҳон даражадан орқада. Мамлакатда коронавирусни юқтириш ягона ҳолатлари бўлиши мумкинлигини инкор этиб бўлмайди, бироқ ҳаммаси қурбонсиз ўтди.

Ташхис қўйиш асбоб-ускунлари ва тест-тизимлари етишмаслиги ўз вақтида касаллик ҳолатларини аниқлашга имкон бермяпти. Ахир, касаллик узоқ вақт давомида аломатларсиз ўтиши аллақачон маълум.

“Тожикистонда нафас олиш ва пневмония касалликлари ташхисига (асбоб-ускуналар ва бошқалар) эгами? Агар бўлса, ушбу ташхис барча тиббий муассасаларида қай даражада кенг қўлланмоқда? Бу асосий савол. Агар фойдаланилмаса, унда расмий ҳолатлар ҳақида маълумот бўлмайди”, - дея тушунтиради вирусолог, тиббиёт профессори Анатолик Альтштейн.

“Вирусли инфекцияларнинг олдини олиш ва даволаш” илмий-ахборот марказининг бош директори Георгий Викулов бугунги кунга қадар коронавирус инфекциясига 199 давлат ва мустақил ҳудудлар қамраб олинганини эслатди.

“Бирор жойда одамлар инфекцияни юқтириши, у ҳаво орқали ўтади, қўшни ҳудудларга умуман тарқалмаслиги - бундай бўлмайди. Ҳиндистон ва Африкада юқтириш ҳолатлари ҳақидаги кеч хабарлар бўлган. У ерда, дастлаб улар касаллик фактини тан олишга шошилмадилар, аммо кейин улар бунга мажбур бўлишди. Шу сабабли, мен COVID-19’дан озод бўлган давлатлар дунёда қолганига шубҳа қиламан”, - дейди мутахассис.

“И. И. Мечников номли вакциналар илмий-тадқиқот институти” директори Виталий Зверев ҳамкасбларини 2020 йил бошидан бери Тожикистон аҳоли орасида пневмония ҳолатлари статистикасини кузатиб боришга чақирди.

"Бу келиб чиқиши грипп ёки бактериал бўлиши мумкин. Агар сўнгги пайтларда юқумли пневмония ҳоллари кўпайиб кетган бўлса, бу сигналдир", - дейди вирусолог.

Ушбу версия ҳам аҳоли орасида кўплаб жавоблар мавжуд. Ижтимоий тармоқларнинг энг оптимистик фойдаланувчиларнинг фикрига кўра, тожикистонликлар гриппнинг оғир формасида олдиндан касал бўлишган, ва у худди шу коронавирус бўлган бўлиши мумкин.

Мамлакатда декабр-январ ойларидан нотипик аломатлар (кўп кунли иситма, йўтал ва қайт қилиш) билан грипп авж олиши қайд этилган. Шунинг учун энди дунёни коронавирус “босган” пайтда Тожикистон хавфсиз жойда – ҳаммада касалликка қарши иммунитет ҳосил бўлди.

Хитойда энди коронавирус ҳақида гапиришни бошлашганда 2020 январ ойи якунида Тожикистон республика келаётган барча кишиларни текширишни бошлади, кейин эса хорижликлар умуман киришни чеклади.

Хориждан келган бир неча минг киши йирик шаҳарларда узоқликда бўлган 14 кунлик мажбурий карантиндан муваффақиятли ўтдилар. Олдиндан кўрилган чоралар муҳим рол ўйнади, ташқаридан юқтириш хавфи сезиларли даражада камайди.

БССТ маълумотларига кўра, коронавирус юқтириш хавфи остида, биринчи навбатда, 65 ва ундан катта ёшдаги кекса одамлар, сурункали касалликларга чалинганлар, ҳомиладор аёллар ва иммунитет танқислиги бўлган фуқаролар.

Республикада туғилишнинг ўсиши туфайли мамлакат аҳолисининг катта қисмини ёшлар ва болалар ташкил қилади.

“Ёшлар ҳам вирусдан азият чегадилар. Аммо бу, танани умуман заифлаштирадиган бошқа жиддий, сурункали касалликлар фонида, ўз вақтида инфекциядан ўзини ҳимоя қила олмади.

Иммунитети йиллар давомида заифлашадиган кекса одамлар учун янада қийинроқ. Тана энди олдингидек ишлай олмайди ва шунга мос равишда инфекцияни юқтириш хавфи катта. Менга 60 ёшдан ошган, юрак-қон томир, ўпка, нафас олиш тизими, метаболизм билан боғлиқ муаммолари бўлмаган одамни кўрсатинг”, - дейди Зверев.

Статистик маълумот: Тожикистонда потенциал алмаштириш коэффициенти (болалар сонининг меҳнатга лаёқатли ёшдаги аҳолига нисбати) 54,1% ни, пенсия таъминоти даражаси эса атиги 5,4% ни ташкил этади.

Тожикистонинг аксарият аҳолиси - мусулмонлар. Ҳар бир мусулмон ҳар куни беш махал намоз ўқиши керак. Бу қоида мансаб ёки молиявий аҳволидан қатъий назар барча диндорларга тааллуқли. Намоздан аввал таҳорат қилиш керак.

Ўйлаб кўринг: тожик халқининг аксарияти кунига бир неча марта таҳорат қилади. Жазирамада қўл ва оёқ очиқ бўлса ҳам - мунтазам ювилса, ҳеч қандай вирус илдиз отмайди.

Тожикистонда исириқдан кенг фойдаланилади. Хоналарда қуриган ўтни ёқишади ва бактерияларни “ўлдиришади”. Эпидемиолог-шифокор Михаил Фаворовнинг фикрига кўра, айнан исириқ мамлакат аҳолисини инфекциядан қутқармоқда.

“Мўғул учбурчаги”га кирувчи мамлакатларда бирорта ҳам коронавирус ҳолати аниқланмаган. Биз бунинг сабаблари ҳақида узоқ ўйладик: бунга балким қуруқ ҳаво ва иқлим сабабчидир, ёки исириқ. Ахир Марказий осиёда ушбу ўтдан узоқ йиллар давомида ҳавони зарасизлантириш воситаси сифатида фойдаланишган,” — деди Фаворов.

Айтганча, коронавирус ҳақида янгиликлар фонидан Тожикистонда исириқ ва саримсоқ савдоси кўпайди.

Булар ташқи линклар ва янги даричада очилади

Бу линкни кўчириб олинг

Булар ташқи линклар ва янги даричада очилади

Улашиш даричасини ёпинг

Тожикистон Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотларига кўра, ҳали бу мамлакатда бирон-бир кишининг коронавирусга чалинганлиги қайд этилмаган. Лекин Тожикистон аҳолиси учун коронавирус таъсири тобора кўпроқ сезилаётир.

Саудия Арабистони ҳукумати Макка ва Мадина шаҳарларига зиёратга келишни тақиқлагандан кейин тожик зиёратчилари ярим йўлдан қайтиб келишди.

Кичик ҳаж - умра сафарига отланган 48 нафар тожикистонлик зиёратчи Бирлашган Араб амирликларининг Дубай шаҳрига етишганда Саудия Арабистони ҳукуматининг тақиқ ҳақидаги буйруғи тарқалди. Бир неча кун Дубайда қолиб кетган зиёратчилар ортга қайтишга мажбур бўлишди. Уларнинг умра зиёрати учун тўлаган пуллари қайтарилиши ёки сафар кейинроқ амалга оширилиши ҳали маълум эмас.

Хитойда ўқиётган ва у ерга савдо мақсадида кетган тожикистонлик фуқаролар ортга қайтарилди. Бунинг учун Тожикистондан махсус самолётлар юборилди.

Тожикистонлик тижоратчилар Хитойга бориш ва янги товарлар олиб келиш имкониятидан вақтинча бўлса-да, маҳрум этилгандан сўнг бозорлардаги нархлар ошиши сезилмоқда. Кузатувчиларга кўра агар чегаралар ёпиқ тураверса, айниқса Хитойдан келтириладиган маиший товарлар, электрон техника, автомобилларнинг эҳтиёт қисмлари, кийим-кечак, кўрпа, сочиқлар, ўқув қуроллари, ҳатто болалар ўйинчоқларининг нархи кескин кўтарилиши мумкин.

Тирикчилигим қандай ўтади?

Қозоғистон ва Россиядан кейин Хитой Тожикистоннинг савдо муносабатларидаги энг катта шериги ҳисобланади. Биргина Суғд вилоятига четдан келтирилаётган товарларнинг 10 фоиздан кўпроғи Хитой чекига тўғри келади. Бу вилоятдан Хитойга сотилаётган товарлар умумий миқдорнинг 6 фоизидан кўпроқ. Ўтган йили Хитойдан Тожикистонга 605 миллион долларлик турли хил товарлар олиб келинган.

Исмини ошкор этишни истамаган журналистнинг айтишича, агар коронавирус хавфи билан чегаралар узоқ вақт ёпиқлигича турса, бу Тожикистон иқтисодига сезиларли даражада таъсир кўрсатиши мумкин.

"Биргина Суғд вилоятини оладиган бўлсак, бу ерда Хитой билан биргаликда бир нечта йирик саноат корхонаси ишламоқда. Масалан, Панжакентдаги Зарафшон олтин комбинати, Гулистон ва Истиқлол шаҳарларидаги металл комбинатлари, Бобожон Ғафуров туманидаги йирик цемент заводи. Бу корхоналар маҳсулотлари четга сотилиши натижасида Тожикистонга катта фойда келаётир. Масалан, фақат цемент заводини олсак, унинг маҳсулотлари фақат қўшни Ўзбекистон ва Қирғизистонга эмас, балки ҳатто Россияга ҳам сотилмоқда", деди журналист.

Лекин вилоят солиқ бошқармаси раҳбарларининг айтишларича, борди-ю, Хитой билан қўшма корхоналар вақтинча тўхтаб қоладиган бўлган тақдирда, вилоят бюджетини тўлдириш учун бошқа манбалар ишга солинади. Аммо улар айнан қайси манбалар эканлигини очиқлашмади.

Кузатувчиларга кўра эса, Хитой Тожикистонда фақат ўзи учун манфаатли қўшма саноат корхоналари қуриш эмас, балки йўл, тоғ довонларида туннеллар қуришга ҳам маблағ сарфлайди. Расмий маълумотларга қараганда, Тожикистоннинг 2 миллиард 800 миллион долларлик ташқи қарзининг ярми Хитой ҳиссасига тўғри келади.

Устига Хитой чегараларининг ёпилиши Тожикистонда эндигина ривожланаётган саёҳат бизнесига ҳам салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Ўтган йили Хитойдан Тожикистонга 20 минг саёҳатчи келган бўлса, ҳозир уларнинг сони кескин камайиб кетган.

- Агар коронавирус хавфи йўқолмаса, фақат Хитойдан эмас, балки бошқа мамлакатлардан ҳам саёҳатчилар келиши камайиб кетади. Эшитишимча, ҳозир дунёнинг элликтадан ортиқ мамлакатида коронавирусга чалинганлар аниқланибди. Демак,бу мамлакатлардан келадиган саёҳатчилар ҳам Тожикистонга қўйилмайди. Бу албатта бизнинг бизнесимизга ёмон таъсир кўрсатади, — дейди Панжакентдаги туристик ширкатлардан бирининг бошлиғи.

- Мен Хитойга қатнаб мол олиб келардим. Асосан катталар ва болалар кийим-кечакларини. Эндигина банкдан қарз олганимда, коронавирус деган бало чиқиб, Хитойга бориш таъқиқланди. Ҳозирча бор молларимни сотиб турибман. Лекин баҳор кириб келди. Одамлар ёзлик кийим олишни исташади. Э, ишқилиб, савдо ўляпти. Хайрият, банкдан олган қарзимни қайтариб берганим. Қайтарганимдан кейин тўрт кун ўтиб, доллар осмонга чиқиб кетди, — дейди хўжандлик тижоратчи Аъзам Жумаев.

Унинг айтишича аввалига Туркияга бориб мол олиб келишни ўйлаган. Лекин Туркия билан Эрон чегараларининг ёпилганини ва юк ортган машиналар қатнови имконсиз бўлганини эшитган.

"Самолётда юк олиб келиш ўта қимматга тушади. Фойда ўрнига зарар қўришни ўйлаб, Туркияга бориш ниятидан қайтдим. Кейин Қирғизистоннинг Бишкек шаҳрига бормоқчи бўлдим. Лекин у ердаги улгуржи бозорлар ҳам коронавирус туфайли бўшаб қолганини эшитдим. Бошим қотди", деди Аъзам Жумаев.

- Мен Хитойдан тижоратчиларнинг юкини олиб келардим. Тирикчилигим шу билан ўтарди. Энди нима бўлади, ҳайронман, — дейди Бобожон Ғафуров туманида яшайдиган юк машинаси ҳайдовчиси Муроджон.

Юрагини чангаллаган она

Тожикистон Соғлиқни сақлаш вазирлигидан билдиришларича, Хитойдан келган 1148 нафар фуқаро карантин мақсадида беморхоналарга ётқизилган. Уларнинг 266 нафари ҳамон карантинда сақланмоқда.

Хитойдан қайтарилган кишиларнинг юқумли касалликлар беморхоналарига ётқизилиши аҳоли орасида ваҳима уйғотди.

- Менинг ўғлим Хитойда ўқирди. Уни қайтариб келишгандан сўнг бизни касалхонага қўйишмади. У билан кўришиш мумкин эмас, дейишди. Биз Хитойда минг-минг одамга коронавирус деган касаллик юқиб, ўлибди, деб эшитгандик. Ўғлим ҳам ўлиб қоладими, деб қўрқиб кетдим. Йўқ, хайрият, икки ҳафтада жавоб беришди. Соппа-соғ экан. Агар аввал-бошда нега касалхонага ётқизишганини тузукроқ тушунтиришганда юрагимни чангаллаб юрмасдим, — дейди Хўжанд шаҳрида яшайдиган Мавжуда исмли аёл.

Кузатувчиларга кўра, худди ана шундай хавотирлар сабаб айрим одамлар Хитойдан қайтиб келган кишилари бўлган хонадонларга йўламай қўйишган. Оғизни тўсадиган махсус ниқоблар нархи тўрт бараварга ошиб кетган.

Лекин ҳозирда ҳар бир телевизион каналда, радиода коронавирус ҳақида махсус кўрсатув ва эшиттиришлар берилмоқда, маҳаллий матбуотда мақолалар, суҳбатлар эълон қилинмоқда. Одамлар Хитойдан қайтган кишиларни нега юқумли касалликлар беморхоналарига ётқизилгани ва уларнинг биронтаси ҳам коронавирусга чалинмаганини билиб олишяпти.

Чегара ортидан келган нохуш хабарлар ва оддий тожикистонликлар нимани исташади?

Тожикистонликлар коронавирус хавфи келишидан эндигина хотиржамлашаётган бир пайтда бирданига аввал Эрондан, сўнг шундайгина Тожикистон билан чегарадош Афғонистондан ташвишли хабарлар келди. Эронда коронавирус тез тарқаб, ўнлаб одамлар унинг қурбони бўлган. Юзлаб одамлар коронавирус юқтирган бу мамлакат унинг кўлами жиҳатидан Хитойдан кейин иккинчи ўринда тургани айтилмоқда. Тожикистон билан Эрон ўртасидаги учоқлар парвози тўхтатилган.

Энди Афғонистонда ҳам коронавирусга чалиниш ҳоллари аниқланган, унинг қўшни Эрондан ўтиб келгани айтилаётгани тожикистонликларни янада ташвишга солмоқда. Агар Тожикистоннинг Хитой билан чегараси 495 километрга яқин бўлса ва у асосан баланд тоғликлардан иборат бўлса,Афғонистон билан чегараси деярли 1345 километрни ташкил этади ва унинг 190 километри қуруқликдан ўтади. Тожикистон билан Афғонистонни ажратиб турган Панж дарёсининг кенглиги айрим ерларда ҳатто юз метрга етмайди.

Гарчи Тожикистоннинг Эрон ва Афғонистон билан савдо муносабатлари Хитой билан қиёслаганда жуда кичик бўлса-да, лекин айниқса, Бадахшонда тожик-афғон чегараолди бозорлари очилган. Афғонлар Тожикистонга, тожиклар эса, Афғонистонга ўтиб савдо қилишади.

Ҳозирча Тожикистон Афғонистон билан чегараларини ёпмаган бўлса-да, аммо коронавирус хавфи туфайли бу қўшни мамлакат билан чегара назоратини кучайтирди. Тожикистон Соғлиқни сақлаш вазири ўринбосари Мирҳамуддин Камолзода ҳам назоратни кучайтириш чегара ўтиш нуқталарини тўлиқ ёпиш дегани эмаслигини таъкидлаган.

Унинг айтишича соғлиқни сақлаш соҳаси ходимлари Афғонистон билан чегара нуқталарига сафарбар қилинган. Улар вазиятни ўз назоратлари остига олишган. "Мамлакатимизга коронавирус кириб келишига йўл қўймаслик мақсадида чегара нуқталарида ва аэропортларда Афғонистоннинг тегишли мақомотлари билан ҳамжиҳатликда ишлаяпмиз",- деган Тожикистон Соғлиқни сақлаш вазири ўринбосари.

Айни бир пайтда Тожикистоннинг қўшни Ўзбекистон ва Қирғизистон билан чегараларидаги ўтиш жойларида ҳам назорат кучайтирилган.Чегарадан ўтаётган ҳар бир кишининг иссиғи ўлчанади ва у баланд бўлса, коронавирусга чалинган-чалинмагани аниқлаб кўрилади.

"Мен Наманган шаҳрига бориш учун Тожикистоннинг Ашт ва Ўзбекистоннинг Поп туманлари чегарасидан ўтаётгандим. Ўзбекистонлик мутахассислар пешонамдаги иссиғимни ўлчаб кўриб, унинг баландлигини айтишди. Қайта текширилганда, телпагимни бостириб кийганим учун пешонамда иссиқ кўтарилганини аниқлашди ва Наманганга ўтишга ижозат беришди", деди Тожикистоннинг Спитамен туманида яшайдиган Мурод Мансуров.

Тожикистонликлар на ўз мамлакатларига, на қўшни Ўзбекистонга коронавирус йўламаслиги ва йигирма йиллик танаффусдан кейин очилиб, қон-қардош икки халққа бемалол борди-келди имкониятлари яратилган чегаралар ҳатто вақтинча бўлса-да, ёпиб қўйилмаслигини исташади.

Тожикистонликлар эса, одатдаги юмушлари билан бандлар. Ким ишга, ким ўқишга боради. Ким бозорга қатнайди, ким масжидга боради…

Хитой ҳукумати саксондан зиёд кишининг ҳаётига зомин бўлган хавфли вирус тарқалишининг олдини олишга ҳаракат қилмоқда. Сўнгги маълумотларга қараганда, хасталикки чалинганлар сони 2700 дан ошади. Янги вируснинг марказига айланган Хубэй провинциясида иккита шаҳар кириш ва чиқиш учун ёпилган бўлса, бир қанча шаҳарларда жамоат транспорти чекланган.

Нафас олиш тизимига таъсир қилувчи ва одамдан одамга тез юқадиган вирус АҚШ, Таиланд, Жанубий Корея, Вьетнам ва Саудия Арабистони, Австралия, Непал, Малайзия, Япония, Канада ва Францияга ҳам кириб боргани айтилмоқда.

22 январь куни Хитой ҳукумати 11 миллион аҳолига эга бўлган Хубэй провинциясининг Ухань шаҳрини карантинга олиш тўғрисида қарор қабул қилди. Шаҳарга олиб борадиган барча йўллар ёпилди ва бошқа транспорт турлари тўсиб қўйилди. 23 январь куни эса Хубэйдаги яна бир шаҳар — 7 миллион аҳолиси бўлган Хуанган ҳақида ҳам шундай қарор қабул қилинди. Шаҳарга борадиган барча поездлар ва самолётлар, шунингдек, шаҳарлараро транспорт бекор қилинди. Эчжоу шаҳрида темир йўл станциялари ёпилди, Сяньтао и Чибида жамоат транспорти чекланди.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти вакили Гауден Галеа эса “11 миллион аҳолиси бўлган шаҳарни карантин қилиш осон эмас“, дея таъкидлади. ЖССТ ҳозирда янги вирус тарқалиши муносабати билан халқаро фавқулодда вазиятни эълон қилиш керакми ёки йўқлигини муҳокама қилмоқда.

Карантин ёрдам берадими?

Мутахассислар бундай чора-тадбирлар самарадорлигига шубҳа қилишмоқда. Ваҳоланки, дунёдаги 42-йирик шаҳар бўлган бу ҳудудни ташқи дунёдан ажратиб олиш қийин бўлади.

“Бундай шароитда ягона йўл — бу армияни шаҳарни ҳалқа ичига олиш учун сафарбар этишдир“, деди Сидней университетининг соғлиқни сақлаш бўйича мутахассиси Адам Камрадт-Скот.

“Аммо бу чора ҳам фойда бермаслиги мумкин”, дея қўшимча қилди мутахассис.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг мутахассиси Гауден Галеа бўлса “Associated Press”га берган интервьюсида “Менинг билишимча, 11 миллион аҳолиси бўлган шаҳарда вирусни ушлаб туриш бу ҳақиқатга яқин ҳолат эмас“, дея маълум қилди.

Коронавируснинг янги турининг тарқалиши билан боғлиқ ташвишлар фонд биржаларига ҳам таъсир қилди: 23 январь куни Хитой индекслари тахминан 3 фоиз йўқотди.

Расмийларнинг сўзларига кўра, янги вируснинг манбаси Ухандаги бозор бўлиб, у ерда тирик парранда ва чорва молларини сотишга тақиқ аллақачон жорий қилинган бўлса-да, денгиз маҳсулотлари, қушлар, илонлар, қуёнлар ва бошқа ҳайвонлар сотилган.

“Биз юқумли касаллик ёввойи ҳайвонларнинг ноқонуний савдоси олиб борилаётган бозордан келиб чиққанини аниқладик. Эҳтимол, вирусни ҳайвон юқтирган ва кейин одамларга юқтирган”, деди Касалликларни назорат қилиш ва профилактика маркази директори Гао Фу.

Коронавирус башорат қилинганмиди?

“Инфекциялар” китобининг муаллифи Дэвид Куамменнинг Би-би-сига берган шарҳида айтилишича, Хитойда коронавирус пайдо бўлиши шифокорлар учун кутилмаган ҳодиса бўлиши мумкин эмас.

“Ушбу касалликнинг “энг ажойиб хусусиятлари”дан бири унинг олдиндан башорат қилингани эди”, деди ёзувчи ББCга берган интервьюсида.

“Мен буни ўзим олдиндан башорат қилган бўлардим, демоқчимасман. Зеро, мен олим ёки соғлиқни сақлаш соҳаси мутасаддиси эмасман. Аммо “Инфекциялар” китобим қилинган изланишларим жараёнида кўплаб мутахассислар билан гаплашганман”, деди Куаммен.

“Мен улардан навбатдаги йирик эпидемия қандай бўлишини сўраганимда улар қуйидагиларни айтишганди: “Эҳтимол, бу қандайдир битта тўрли РНК вируси, масалан, коронавирус бўлар. У ҳайвонлардан келиб чиқади ва ҳаво томчилари орқали юқади. Эҳтимол, касаллик Хитой чорвачилик бозорида пайдо бўлар!”

Куамменнинг фикрича, тирик ҳайвонлар — товуқлардан тортиб кўршапалакларга қадар сотиладиган Хитой бозорлари янги вирусларнинг ҳақиқий инкубатори ҳисобланади.

Ўзбекистонда коронавирусдан сақланиш учун нималар қилинмоқда?

Соғлиқни сақлаш вазирлиги коронавирус билан боғлиқ вазиятларни ўрганди ва қуйидагиларни маълум қилди:

Хитойда коронавирус бўйича эпидемик вазият мураккаблашиши сабабли мамлакатимизда қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Жумладан, “Uzbekistan Airports” АЖ ҳамда “Ўзбекистон темир йўллари”АЖ Тиббий-санитария хизмати томонидан давлат чегарасини, айниқса, Хитойни кесиб ўтган шахсларнинг юқори сифатли тиббий мониторингини амалга ошириш чоралари кўрилмоқда.

Бундан ташқари, Республика Вирусология илмий текшириш институти интенсив терапия бўлимида коронавирусда гумон қилинган беморларни қабул қилиш учун махсус бокс тайёрлаб қўйилди. Республикадаги аэропорт ва темир вокзаллари санитария карантин пунктларида ушбу касалликка гумон қилинган бемор аниқланса, уни дарҳол изоляторга изоляция қилиш, коронавирусга лоборатор таҳлилини ўтказиш учун намуна олиш тартиби белгилаб қўйилган.

Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Санитария-эпидемиологик осойишталик агентлиги томонидан коронавирус инфекциясининг янги турини юртимиз ҳудудига четдан кириб келиши ва тарқалишининг олдини олиш чора-тадбирлар режаси ишлаб чиқилган. Коронавируснинг янги тури (nCoV) қарши олиб бориладиган профилактик ва эпидемияга қарши чора-тадбирларни ташкил этиш ҳамда амалга ошириш тўғрисидаги методик услубий қўлланма ҳам тайёрланган.