Оиди коронавирус дар эрон

ДУШАНБЕ, 10 мар — Sputnik. Бино ба гузориши пойгоҳҳои иттилоотии Эрон, иддае аз сокинони шаҳри Ахвози вилояти Албурзи Эрон ба дунболи ин шоеот рафта нушокии спирти метилиро нӯшидаанд, ки дар пайи он 28 нафар ба ҳалокат расидааст.

Ба иттилои манобеъ, дар пайи талоши табибон вазъи 112 нафари дигар беҳбуд ёфтааст.

Гуфта мешавад, шоеот дар бораи гӯё давоми коронавирус нушокии спиртӣ бошад, дар сомонаҳои иҷтимоӣ паҳн шудааст.

Алӣ Биронванд, муовин додситон умумӣ ва инқилоб Ахвоз гуфтааст, бо овозаи паҳншавии коронавирус дар бозорҳо спирти этанол камчин гашта ва бархе судҷӯён барои фоида ба ҷойи он спирти метилиро фурӯхтаанд, ки ҳоло панҷ тан аз ин нафарон боздошт гаштаанд.

Дар мавриди гирифторони коронавирус ахиран Киёнуши Ҷаҳонпур, раиси Маркази равобити умумӣ ва иттилоърасонии Вазорати беҳдошт, дармон ва омӯзиши пизишкии Эрон рӯзи якшанбе дар ҷамъи хабарнигорон бо ишора ба ибтилои 6566 нафар ба коронавирус дар кишвар гуфт: Мутаассифона то кунун 194 нафар бар асари ибтило ба ин вирус ҷони худро аз даст додаанд, иттилоъ додааст хабаргузории "Parstoday".

Вазорати беҳдошт, дармон ва омӯзиши пизишкии Эрон эълом кард, ки то кунун 2134 нафар аз касоне, ки дар Эрон ба бемории коронавирус мубтало шудаанд, беҳбуд ёфта ва аз бемористонҳо мураххас шудаанд

Хурӯҷи бемории коронавирус декабри соли 2019 аз шаҳри Вуҳани Чин оғоз шуд ва зоҳиран маншаи он, ҳайвоноти ғайриаҳлӣ будааст.

Ин вирус акнун илова бар Чин, ба 103 кишвари дигар низ сироят кардааст.

Бар асоси охирин омор, то кунун беш аз 106 ҳазор нафар дар ҷаҳон ба ин вирус мубтало шудаанд, ки аз ин теъдод, беш аз 60 ҳазор нафар беҳбуд ёфтаанд ва ҳудуди 3600 нафар низ ҷони худро аз даст додаанд.

ДУШАНБЕ, 25 апр — Sputnik. Дар Донишкадаи Конфутсийи назди Донишкадаи кӯҳӣ-металлургии Тоҷикистон (ДКМТ) воқеъ дар шаҳри Бӯстони вилояти Суғд аз ҷониби мутахассисони варзидаи ин макон дастури машваратие таҳти унвони “Роҳнамо барои ҳимоя аз коронавирус ё худ КОВИД-2019” бо забони русӣ ба нашр расид, хабар додааст “Ховар”.

Дар дастури мазкур роҳҳои ҳимоя намудани худ аз вирусҳо ва эҳтиёт аз мубталошавӣ ва ҳамзамон таҷрибаи гиёҳҳои шифобахш дар ҳолатҳои фишорбаландӣ ва сармохӯрдагӣ ба тафсил шарҳ дода шудааст, ки барои хонандагон ва донишомӯзон роҳнамои хубе хоҳад буд.

Ба иттилои манбаъ, тартибдиҳандагони ин дастури ҳимоявӣ ё роҳнамо барои пешгирӣ аз коронавируси нав Сун Даман-профессори Донишкадаи забонҳои хориҷии Донишгоҳи нафти Чин ( Хуадун) ва Жен Гентян –директори Донишкадаи Конфутсий дар назди Донишкадаи кӯҳӣ-металлургии Тоҷикистон мебошанд.

Гуфта мешавад, дастури мазкур зери таҳрири профессори Донишкадаи кӯҳӣ-металлургии Тоҷикистон Зафар Розиқов ба нашр омода гардидааст.

Профессор Зафар Розиқов гуфтааст, “дигар замоне фаро расидааст дар канори ҳамдигар бошем ва вазъияти баамаломадаро пешгирӣ намоем. Зеро коронавирус ё пандемияи (КОВИД-2019) ҳоло ҷаҳонро ба вазъияти буҳронӣ овардааст ва ҳар яки мо бояд барои пешгирӣ аз чораҳои эҳтиётӣ кор бигирем…”.

Феълан дастури мазкур ба донишҷӯён ва доираи васеи омӯзгорон тақдим гардидааст.

ДУШАНБЕ, 25 апр — Sputnik. Эътилоф ҷавобияи Вазорати тандурустиро бо имзои муовини вазир Мирҳомуддин Камолзода нашр кардааст, ки дар он гуфта мешавад вазъи эпидемиологӣ дар Тоҷикистон нисбатан ором аст.

Тибқи иттилои Камолзода, агар дар семоҳаи аввали соли 2019-ум 5792 ҳолати бемории пневмония ба қайд гирифта шуда бошад, дар семоҳаи аввали соли 2020 ҳамагӣ 5013 ҳолат ба қайд гирифта шудааст. Дар соли ҷорӣ бемории сил 1137 ҳолат ба қайд гирифта шудааст, ки нисбати семоҳаи аввали соли гузашта (1218 ҳолат) кам аст. Имсол 15 ҳолати бемории домана ба қайд гирифта шудааст.

Дар ҷавобияи Вазорати тандурустӣ маълумот оид ба фавт дар натиҷаи беморӣ оварда нашудааст, вале зикр мегардад, ки вазорат дар масоили пешгирии сирояти короновирусии COVID-19 омодаи ҳамкорӣ бо ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ҳамеша барои фаъолиятҳои муштарак боз аст.

Муовини вазири тандурусстӣ зикр намудааст, ки ба Тоҷикистон 46 900 тест, аз ҷумла 23 ҳазор аз Федератсияи Русия, 22 ҳазор аз ЧИН ва 1900 тест аз Олмон ворид шудааст. Бино ба иттилои Вазорати тандурустӣ, ҳамаи ин тестҳо мутобиқи талаботи ТУТ озмуда шудаву дорои сертификати сифат мебошанд.

Пеш аз ҳама шаҳрвандоне санҷида мешаванд, ки дар онҳо аломатҳои бемории пневмония аён аст. Дар ин ҳолат инчунин акси рентгенӣ, томографияи компютерӣ, таҳлили умумии хун ва балғам низ ба инобат гирифта мешавад.

Бино ба маълумоти Вазорати тандурустӣ, ҳамаи тестҳое, ки дар шаҳрвандон гузаронида шудаанд, натиҷаи манфӣ додаанд. Вақте сарҳадҳо боз буданд, қисме аз тестҳо барои санҷиши такрорӣ ба Москва, Новосибирск ва Лондон фиристода шудаву ҳамаи онҳо низ натиҷаи манфӣ додаанд. Баъди он, ки сарҳадҳо баста шуданд ва парвозҳо миёни давлатҳо муваққатан қатъ гардид, санҷиш танҳо дар озмоишгоҳи Вазорати тандурустӣ гузаронида мешавад, ки ба талаботи ТУТ пурра мутобиқ аст. Вазорати тандурустӣ зикр менамояд, ки чунин озмоишгоҳ дар Тоҷикистон танҳо як адад аст ва бинобар ҳамин, тестҳо аз тамоми минтақаҳо низ ба инҷо фиристода мешаванд.

Дар посухи Вазорати тандурустӣ дар бораи шумораи кормандоне, ки курсҳои махсус оид ба пешгирии сирояти коронавирусии COVID-19-ро гузаштаанд, оид ба чораҳои пешгирӣ миёни аҳолӣ ва ғайра арқом оварда шудаанд.

Эронда коронавирусдан зарарланиш ҳолатлари шиддат билан ўсиб бориши манзарасида ҳукумат унга қарши қандай чоралар кўраётгани ташвишларга сабаб бўляпти.

Би-Би-Си Форс хизмати Эронда нималар бўлаётганига ойдинлик киритишга уринди.

Қанча одам касалланган бўлиши мумкин?

Коронавирусдан касалланганлар ўлими бўйича Эрон Хитойдан кейинги иккинчи ўринга чиқди, айни пайтда мамлакатда 26 киши шу сабабдан вафот этгани расман тасдиқланди. Шунингдек, касалланганлар сони ҳам ошиб боряпти: 245 киши. Аммо ҳақиқий рақамлар эълон қилинганидан анча кўп бўлиши мумкин, деган тахминлар бор.

Жаҳон Соғлиқни Сақлаш Ташкилоти (ЖССТ) жамоаси шу ҳафта охирида Эронга бориб вазиятни ўрганади ва ёрдам етказиб беришга ҳаракат қилади.

Вирус тарқалган ҳудудларда карантин чекловлари жорий этилганми?

Эрон президенти Ҳасан руҳоний шаҳар ва қишлоқларда карантин жорий этилмаслигини айтди. Унинг фикрича, ксалланганларнинг ўзини карантинга олиш етарли.

Эпидемия ўчоғи бўлган шиалар учун муқаддас шаҳар Қумда зиёратгоҳлар ҳалигача очиқ турибди. Масалан, улардан бири ҳар йили миллионлаб шиа заёратчилари келадиган Ҳазрат Маъсума мақбарасидир.

Одамларга зарур бўлмаган йиғилишлардан четланиш ва Қум шаҳрига сафар қилмаслик тавсия этилган. Бироқ шаҳардаги диний қадамжолар ёпиб қўйилмаган.

Расмий IRNA ахборот агентлигига кўра Қум шаҳрида 63, пойтахт Теҳронда 26 ва Ғилон вилоятида 17 киши вирус билан касалланган. Бироқ бу рақамларнинг ҳақиқийлиги шубҳа остига олиняпти. Кузатувчилар ўлим даражаси юқори бўлган вазиятда касалликка чалинганларнинг сони бир неча баравар кўплигига ишонади.

Ҳазрат Маъсума мақбарасининг ходими айтишича, одамлар бу ерга руҳий мадад ва шифо илинжида келади. Шунинг учун ҳам уни ёпиб қўйиб бўлмайди.

“Мақбараларни ёпиш диний пешволар учун оғир қарор. Шу сабабли токи халқаро босим бўлмас экан, улар бунга қўл уришмайди”, дейди Би-Би-Си Форс хизматидан Рана Раҳимпур.

Теҳрон полицияси шаҳар бўйлаб чилим чекиладиган қаҳвахоналар ва чойхоналар фаолиятини тақиқлади. Бу қаҳвахоналарда чилимни жамоавий бўлиб чекишади, бир киши ундан тортиб бўлгач, бошқасига узатади.

Коронавирус билан касалланганлар аниқланган вилоятларда мактаб ва университетлар ёпилган, спорт ўйинлари, санъат галереяси очилиши ва филм премьералари бекор қилинган.

Соғлиқни сақлаш вазири бу минтақаларда Жума намози ҳам ўқилмаслигини айтган.

Миш-миш тарқатганлик учун жавобгарлик

Эрон полицияси 24 кишини “Интернетда коронавирус ҳақида миш-миш тарқатганлиги учун” ҳибсга олди.

Яна 118 киши билан эса “суҳбатлашилиб, огоҳлантириш билан” қўйиб юборилган. Бу ҳақжа Эрон киберполиция кучлари раҳбари Воҳид Мажид хабар қилган.

Эрон етарли тиббий жиҳозларга эгами?

ЖССТ Эронни ташхис ускуналари ва соғлиқни сақлаш соҳаси ходимлари учун ҳимоя жиҳозлари билан таъминлаяпти.

Эрон Соғлиқни сақлаш вазирлиги вакилининг айтишича ЖССТ яқин орада яна 4 та контейнерда керакли жиҳозларни жўнатади.

Кўплаб эронликлар эса тиббий ускуналарнинг етишмаслигидан хавотирда. Мамлакатга тиббий жиҳозлар олиб келувчи тадбиркорга кўра АҚШ томонидан қўйилган санкциялар туфайли коронавирусни аниқлаш учун зарур бўлган ускуналарни сотиб ололмай қолган.

“Кўплаб халқаро ташкилотлар Эронни коронавирусни аниқлаб берувчи жиҳоз билан таъминлашга тайёр, бироқ биз уларни харид қилиш учун пул жўната олмаймиз”, дейди Эрон Тиббий ускуналар импортчилари уюшмаси вакили Рамин Фаллоҳ.

АҚШ ўзи томонидан қўйилган санкциялар Эронга тиббий жиҳозларни импорт қилишига тўсиқ бўлаётганини рад этиб, инсонпарварлик юклари учун истисно борлигина айтади. Бироқ Эрон томонига кўра мамлакат компаниялари АҚШ санкциялари туфайли керакли жиҳозларга пул тўлашда қийналяпти, банклар АҚШ ўрнатган қоидаларни бузиб қўймаслик учун эронликлар билан ишлашни истамаяпти.

Тиббий ниқоблар борасида вазият қандай?

Коронавирус эпидемияси тарқалган бошқа мамлакатларда бўлгани каби эронликлар ҳам дорихоналар олдида навбатда туриб тиббий ниқоб, дизенфекцияловчи гел ва пуркагичларни ғамлаб қўйишга ҳаракат қиляпти.

Бу маҳсулотларнинг нархи ҳар доимгидан 10 бараварга ошиб кетган.

Ижтимоий тармоқ фойдаланувчиларининг баъзилари бир неча ҳафта олдин Хитойга миллионлаб ниқоб эҳсон қилингани тиббий ниқобларнинг етишмаслигига сабаб бўлганини билдирган. Ўшанда IRNA ахборот агентлиги Эрон Хитойга “икки давлат ўртасидаги узоқ муддатли ва анъанавий дўстлик белгиси сифатида” 3 миллион дона юз ниқобларини беғараз ёрдам сифатида жўнатганини айтганди.

Бундан ташқари, маҳаллий ахборот агенликларига кўра Хитой компаниялари жуда катта миқдорда Эронда ишлаб чиқарилган тиббий ниқобларни сотиб олаётгани маҳаллий бозорда танқисликни келтириб чиқаряпти.

Эрон ҳукумати ҳозирда тиббий ниқобларни экспорт қилиш 3 ойга тақиқланганини хабар қилиб, мамлакатдаги заводларга ишлаб чиқаришни ошириш тўғрисида кўрсатма берди.

Одамлар мамлакатни тарк этяптими?

Эрон хорижга сафар қилишни тақиқламаган, бироқ унинг қўшнилари бўлган Туркия, Покистон ва Ироқ аллақачон ўз чегараларини эронликлар учун ёпиб бўлди.

Туркия ва Бирлашган Араб Амирликлари Эрон билан ҳаво қатновларини тўхтатди.

Бу йўналишлар нефтдан бошқа экспорт маҳсулотлари учун асосий йўл ҳисобланади ва уларнинг ёпиилиши натижасида Эрон иқтисодиёти катта зарар кўриши мумкин.

Эрон ҳукумати 2 феврал куни Хитой билан ҳаво қатнови тўхтатилгани ҳақида айтганди.

Шунга қарамай, ҳаво қатновларини кузатиб борувчи онлайн хизматлар ўшандан буён Эрон ва Хитой ўртасида камида 9 та парвоз амалга оширилганини хабар қилган.

Назаре ба бозёфтҳои охирини олимон дар бораи вируси нав

Воҳимаи паҳншавии коронавирус ҳар рӯз бештар мешавад. Одамоне, ки дар гӯшаҳои гуногуни олам зиндагӣ мекунанд, аз наздик шудани вируси нав ҳушдор медиҳанд.

Тибқи иттилои Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт, аз аввали моҳи январ то 28-уми феврал беш аз 83 000 нафар ба коронавирус гирифтор шуда, наздик ба 3000 нафар ба ҳалокат расидаанд.

Нигарониҳо дар Тоҷикистон ҳам садо медиҳанд. Мақомот парвозҳоро ба Чину Эрон муваққатан қатъ карда, масъалаи парвозҳо ба Кобулро баррасӣ доранд. Бо ишора ба сабт шудани як ҳолати гирифторӣ ба вирус дар Афғонистон ва афзоиши шумораи ҳодисаҳои тасдиқшудаи сироят ва фавти мардум аз ин беморӣ дар Эрон.

Дар Узбекистон Маркази мубориза ба зидди коронавирус фаъолият мекунад. Чанд рӯз пеш бо сабаби сар задани коронавирус дар Афғонистон ин Марказ дар ҷаласаи худ пешниҳод кард, ки сарҳад бо Афғонистон муваққатан баста шавад. Вале дар вебсайти Вазорати тандурустии Узбекистон то ҳол маълумот дар бораи он ҷаласаи Маркази мубориза бо коронавирус ва таклифи баста шудани сарҳад нашр нашудааст.

Дар Тоҷикистон, аз ҷамъи 1148 нафаре, ки аз Чин ба кишвар омадаанд ва аз хатари коронавирус ба карантин гирифта шудаанд, беш аз 880 нафарашон (то рӯзи 26-уми феврал) аллакай рухсат шудаанд. Тибқи гузоришҳо, дар байни одамони дар карантинбуда нишонаҳои сирояти коронавирус пайдо нашудаанд.

Оғози паҳншавии коронавирус

Аз моҳи декабри соли 2019, дар Вуҳан як бемории шадиди роҳи нафас, ки тавассути вируси номаълум ба вуҷуд омадааст, зуд ва бо суръати зиёд ба тамоми Чин (Хитой) паҳн шуд. Овозаи ин беморӣ бо суръати зудтаре аз худи беморӣ паҳн мешаванд ва мардумро ба воҳима меоварад. Матбуот ба он таваҷҷуҳи бесобиқа нишон медиҳад.

Рӯзи 23-юми январ раиси Кумитаи ҳолатҳои фавқулодаи Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт (СҶБ) эълом дошт, ки пандемия номидани паҳншавии коронавирус ҳанӯз зуд аст, аммо аллакай пас аз ҳафтае, 30-юми январ, СҶБ эълон кард, ки хуруҷи коронавирус як ҳолати фавқулодаи хатар ба сиҳатии ҷомеаи ҷаҳонӣ мебошад.

Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт вируси навро "COVID-19" ном дод ва аз олимон ва мутахассисон даъват кард, то давои ин вируси марговарро ҳарчи зудтар пайдо кунанд.

Вируси нав аз одам ба одам мегузарад ва суръати паҳншавии он назар ба зукоми оддии мавсимӣ тезтар аст.

Коронавирус барои бизнес ва саноат мушкилоти зиёдеро ба бор овард. Бозорҳои саҳомӣ пас аз паҳн шудани вируси нав ба берун аз Чин хеле коҳиш ёфтаанд.

Одамон аз мулоқот, сафари корӣ ва тафреҳӣ худдорӣ мекунанд. Бо мақсади пешгирии паҳншавии вируси нав, сиёсатмадорон ҳолатҳои фавқулода эълон намуда, ҳалли дигар масъалаҳои мубрамро ба қафо гузоштаанд. Мақомоти кишварҳо чорабиниҳои оммавӣ ва маҷлисҳоро бозмедоранд, донишгоҳҳо ва семинарҳо, мактабҳо ва кӯдакистонҳо, осорхонаҳо, тарабхонаҳо, корхонаҳо ва муассисаҳои давлатӣ баста мешаванд.

Роҳбандон ва давраи хоби вирус

Сарҳади кишварҳо баста мешаванд, шаҳрҳои хурду бузург дар муҳосира мемонанд. На танҳо дар Хитой, балки дар кишварҳои дигари ҷаҳон дарвозаи баъзе шаҳрҳо, ки дар он ҷо авҷи коронавирус ба амал омадааст, пурра баста шудаанд. Рӯзи якшанбе (23-юми феврал) дар Итолиё пас аз тасдиқи он ки ба 133 нафар вируси COVID-19 сироят кардааст ва ҳашт нафари онҳо, ки синнашон аз 77 боло буд, аз ин беморӣ фавтиданд, 10 шаҳр бо аҳолии тақрибан 50,000 нафар пурра баста шуданд.

Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт ва сиёсатмадорон дар сатҳи болотарин вохӯриҳо баргузор мекунанд ва даъват мекунанд, ки барои боздошти паҳншавии вируси хатарнок "иқдоми бесобиқа" гузошта шаванд. Масалан, мақомоти Исроил дастурҳоро "барои исроилиёне, ки ба ватан бармегарданд" таҳия кардаанд ва сиёсатмадорон талаб мекунанд, "ин дастурҳо қатъан риоя карда шаванд."

Тибқи як таҳқиқоти Чжонг Наншан – роҳбари гурӯҳи коршиносон, ки аз ҷониби ҳукумати Чин таъин шудааст ва назорати хуруҷи коронавирусро ба ӯҳда дорад, давраи миёнаи исоби (инкубатсияи) коронавирус танҳо се рӯз аст. Натиҷаҳои таҳқиқоти охирини нашршуда нишон доданд, ки танҳо дар баъзе ҳолатҳо давраи исоб барои коронавируси нав метавонад то ба 24 рӯз бирасад. Аз ин рӯ, дароз кардани мӯҳлати инҳисор (карантин) барои шахсони гумонбар ба ин беморӣ лозим нест.

Натиҷаҳои ба дастовардаи олимон барои роҳнамоии амалияи барқарор кардани мӯҳлати инҳисор барои қатъи иртиботи наздик бо беморони сироятшудаи коронавируси COVID-19 истифода мешаванд.

Вақте кас вирус мегирад

Олимон даъво доранд, ки COVID-19 ба истилоҳ, ҷияни коронавирусҳои қаблии SARS ва MERS⁠ мебошад, ки ҳамаашон аз зоти коронавирусҳои зоонотикӣ ҳастанд, яъне онҳое, ки аз ҳайвонот ба одам гузаштаанд.

Оид ба он ки COVID-19 чӣ гуна дар тани инсон амал мекунад ва ба он зарар меорад, олимон то ҳол ҷавоби дақиқ надодаанд. Ягона чизи то ҳол маълум он аст, ки коронавируси COVID-19 ба монанди коронавирусҳои SARS ва MERS шадидан зарарнок аст. Ба монанди дигар бемориҳои роҳи нафас COVID-19 дар бадани инсон "тӯфон" ва "оташ" барпо мекунад ва он на танҳо ба шуш, балки ба ҷигар, гурдаҳо, испурч ва узвҳои дигари ҳаётии бадан таъсир мерасонад.

Беморон метавонанд табларза ва сулфа дошта бошанд, ки баъдан варами шуш ё бадтар аз онро ба бор меоваранд.

Анна Сук-Фонг Лок, муовини декани маркази таҳқиқоти бемориҳои Мактаби Пизишкии Донишгоҳи Мичиган ва собиқ президенти Созмони Амрико оид ба омӯзиши бемориҳои ҷигар шарҳ медиҳад, ки ба монанди зукоми муқаррарӣ, ҳама коронавирусҳо (ҳам SARS ва MERS ва ҳам COVID-19) бемориҳои роҳи нафас мебошанд ва маркази ҳамлаи онҳо шуши инсон аст. Одатан онҳо ҳангоми сулфа ё атсазании шахсе паҳн мешаванд. Дар чунин ҳолат қатрачаҳои сулфа ва ё атсаи ин шахс дар ҳаво паҳн мешавад ва метавонад вирусро ба ҳар одами бо ин шахс дар тамоси наздик буда, бирасонад.

Се марҳилаи марговар

Аммо дар ҳақиқат вақте ки ин коронавируси нав ба инсон сироят мекунад, ба узви бадани инсон чӣ мегузарад?

Ба гуфти олимон, беморӣ одатан дар се марҳила ба шуш таъсир мерасонад:

• нусхабардории вирус
• фаъолияти аз ҳад зиёди низоми масуният (низоми иммун)
• вайрон шудани шуш

На ҳама беморон аз ин се марҳила мегузаранд. Дар асл, танҳо 25 дарсади беморони ба вируси роҳҳои нафас сироятшуда аз норасоии шадиди кори шуш азият мекашанд. Монанд ба ин, тибқи маълумоти пешакӣ, 82 фоизи ҳолатҳои сироят ба вируси COVID-19 нишонаҳои сабуки бемориро ба бор меоваранд, ҳолатҳои боқимонда ҷиддӣ ё хатарнок мебошанд.

Дар рӯзҳои аввали сироят коронавируси нав ба ҳуҷайраҳои шуши одам зуд ворид мешавад. Ин ҳуҷайраҳои шуш дар ду намуд пайдо ҳастанд: онҳое, ки луоб ба вуҷуд меоранд ва онҳое, ки дорои пашми ба мӯй мубаддалгардида мебошанд, ки ин пашмакҳо мижача ном гирифтаанд. Луоб бофтаи шушро аз микроорганизмҳои зарарнок муҳофизат мекунад ва шуши моро намемонад хушк шавад. Ҳуҷайраҳои мижачаҳо бошад дар атрофи луоб давр мезананд ва тамоми кӯшишҳоро ба харҷ медиҳанд, то луобро аз хошоке ба монанди гард ё вирус ва дигар ғализиҳо тоза нигоҳ доранд.

Мэттю Фриман, як профессори Мактаби тиббии Донишгоҳи Мэриленд, ки коронавирусҳои зарароварро меомӯзад, шарҳ медиҳад, ки "коронавируси SARS куштани ҳуҷайраҳои мижачаҳоро дӯст медошт ва ба ин восита роҳҳои нафаскашии беморро бо хошок ва моеъ пур мекард. Фриман бар он аст, ки коронавируси нав ҳам худи ҳамин гуна амалро ба бор меоварад". Мэттю Фриман барои он ба ин хулоса мерасад, ки таҳқиқоти пешакии вируси COVID-19 нишон доданд, беморони зиёде ба варами ҳарду шуш гирифтор мешаванд ва нишонаҳои монанди тангии нафаскаширо доранд.

Маҳз аз ҳамин вақт марҳилаи дувуми таъсири зарарноки вируси COVID-19 шуруъ мешавад, ки дар ин марҳила низоми масунияти бадани мо кори худро оғоз мекунад. Ҳангоми ҳузури ҳамлаи вирусӣ узвҳои дохилии бадани мо барои мубориза бо ин беморӣ фаъол мешаванд ва шушро бо ҳуҷайраҳои масуниятӣ (иммунӣ) пур мекунанд, то вайроншавии шушро пешгирӣ, барканор ва бофтаи шушро барқарор кунанд.

Бо фаъолияти дурусти низоми масуният, ин раванди илтиҳоб ба таври қатъӣ танзим карда мешавад ва кори он танҳо бо минтақаҳои сироятшуда маҳдуд мешавад. Аммо вақте низоми масунияти мо вайрон мешавад, ин ҳуҷайраҳои масуниятӣ дар роҳи худ ҳама чизро, аз ҷумла бофтаҳои солими узвҳои бадани моро мекушанд. Шушҳои мо боз ҳам чиркинтар мешаванд ва варами онҳо шадидтар мешавад.

"Ҳамин тавр, аз аксуламали низоми масуният (ҳангоми сирояти коронавирус), мо зарари бештар мебинем, на камтар", -- мегӯяд профессор Мэттю Фриман.

Дар марҳилаи саввум зарари коронавирус ба шуш торафт меафзояд, ки метавонад ба камбуд ё истоди кори шуш оварда расонад. Дар ин ҳолат, ҳатто агар он ҳолат марговар ҳам набошад ва баъзе беморон зинда монанд, ба шуш осеби сахт мерасад. Мисли вируси SARS, коронавируси нав дар шуши зарардида сӯрохиҳоро ба вуҷуд меорад, ки онҳо "намуди сӯрохиҳои асали мумдор"-ро доранд. Олимон чунин меҳисобанд, ки ин сӯрохиҳои "мисли асали мумдор" эҳтимол аз ҷониби аксуламали аз ҳад зиёди низоми масуниятии мо ба вуҷуд меоянд, ки натиҷаи он аксуламал бояд ҷароҳатҳое бошанд, то шушро аз вирус ҳифз намоянд ва мустаҳкам нигоҳ доранд.

Дар ҳолати вориди чунин тағйирот ба шуш, ба шуши беморон аксар вақт вентиляторҳо мегузоранд, то нафаскашии онҳоро осонтар гардад.

Дар баробари он, чунин варами шуш ба мембранаҳои байни халтаҳои нафас ва рагҳои хунгузар таъсир мерасонад ва онҳоро шаффофтар мегардонанд. Ин ҳол боиси бо моеъ пур шудани шуш мегардад, ки ба қобилияти он ба пур кардани хун бо оксиген таъсири бад мерасонад. "Дар ҳолатҳои вазнин аксар вақт шумо шуши худро бо моеъ пур мекунед ва бинобар ин нафас гирифта наметавонед," -- хулоса мебарорад профессор Мэттю Фриман ва меафзояд, "ҳамин тавр одамон мемиранд." ⁠

Рахна дар узвҳои дигари бадан

Вақте ки коронавирус ба бадани мо дохил мешавад, он дар тарафи берунии ҳуҷайраҳои инсон ҳуҷайраҳоеро меҷӯяд, ки дарвозаҳои дӯстдоштаашро доранд: яъне - сафедаҳоеро, ки ретсепторҳо ном доранд. Агар вирус дар ҳуҷайра ретсепторҳои мувофиқро пайдо кунад, вай метавонад ба он ҳамла кунад.

Ба гуфтаи Анна Сук-Фонг Лок (муовини декан оид ба тадқиқоти бемориҳо дар Мактаби Пизишкии Донишгоҳи Мичиган ва президенти собиқи Созмони Амрико оид ба омӯзиши бемориҳои ҷигар), баъзе вирусҳо "ҳангоми интихоби дарҳои ворид шуданашон хосияти хурдагирӣ доранд, аммо дигарон каме бадахлоқтар ҳастанд ва метавонанд ба осонӣ ба ҳамаи намудҳои ҳуҷайраҳо ворид шаванд."

Аммо, ин аслан нишонаи он нест, ки худи вирус дар тамоми бадан паҳн мешавад, – мегӯяд Ангела Расмуссен, муҳаққиқи вирус ва пажӯҳишгари Мактаби тандурустии ҷамъиятии Колумбия.

Тибқи назари муҳаққиқи ахирӣ, ин ҳолат метавонад як тундбоди оддии ситокинҳо бошад, яъне сафедаҳое, ки низоми масуният онҳоро ҳамчун нишонҳои амали худ истифода мекунад. Ситокинҳо ҳуҷайраҳои масуниятиро ба макони сироят ҷалб мекунанд. Сипас ҳуҷайраҳои иммунӣ бофтаи зарардидаи баданро мекушанд, то қисмҳои дигари аъзои баданро эмин нигах доранд. Мо ба низоми масуниятии худ такя карда, дар муқобили таҳдидҳо ором монданро интихоб мекунем. "Аммо дар вақти сирояти беназорати коронавирус, низоми масуният цитокинҳоро бидуни ҳеҷгуна танзим ба шуш ворид мекунад" - шарҳ медиҳад Ангела Расмуссен.

Ҳамин тариқ, таъсири сирояти коронавирус берун аз шуш паҳн мешавад. Тӯфони ситокинӣ илтиҳобро ба вуҷуд меорад, ки рагҳои хунгузарро дар шуш суст намуда, маҷбур мекунад, ки моеъ ба халтаҳои шуш ворид шавад." Дар асл, рагҳои хунгузаратон худашон хун мерезанд", – мегӯяд Ангела Расмуссен. "Тӯфон ба низоми гардиши хуни шумо ворид мешавад ва барои якчанд узвҳои низомиатон мушкилот эҷод мекунад ва аз ин ҳол дигар ҳама чиз метавонад ҳоли бадтареро пайдо кунад."

Олимон то ҳоло дақиқ намедонанд, ки чаро баъзе беморон дар ҳолати сирояти коронавирус мушкилии бемориҳои берун аз шушро аз сар мегузаронанд, аммо сабаби он метавонад ба бемориҳои аслӣ, ба монанди бемории қалб ё диабет вобаста бошад.

Ҳомила ва коронавирус?

Дар маҷаллаҳои тиббӣ аллакай дар бораи таҳқиқоти сар задани вируси нави COVID-19 мақолаҳои зиёде чоп шудаанд. Аммо, ба гуфтаи Ангела Расмуссен, дар асл "фаҳмидани ҳамаи ин маълумот, фаҳмидани он ки кадоме аз ин маълумот воқеият асту кадомаш "обфурӯшист", мушкил аст".

Масалан, ҳафтаи гузашта духтурони беморхонаи Вуҳан хабар доданд, ки ду кӯдак дар бораи сирояти коронавирус натиҷаи мусбат нишон доданд ва яке аз онҳо пас аз 30 соати таваллуд шуданаш. Табиист, ки сарлавҳаи ин мақолаи нигаронкунанда зуд дар шабакаҳои хабарии зиёде паҳн гашт, зеро суоле ба миён овардааст, ки оё занони ҳомила метавонанд кӯдакони таваллуднашударо дар батни худ сироят кунанд ва ё ки ин беморӣ мумкин аст ҳангоми таваллуд ва ё тавассути шири сина сар зада бошад?

Қаблан, бо вуҷуди он ки занони ҳомила ба коронавирусҳои SARS ё MERS сироят ёфта буданд, ягон холати гузаштани ин вирусҳо аз модар ба кӯдак сабт нашуда буд. Ангела Расмуссен мегӯяд: "Ғайр аз он, дигар роҳҳое ҳастанд, ки кӯдаки навзод метавонад коронавирусро пайдо кунад. Масалан, дар ҳолати фавқулода ҳангоми таваллуд дар беморхонаи пур аз беморони сироятшуда."

Дар асл, натиҷаи як пажӯҳиши нав, ки рӯзи панҷшанбеи гузашта дар Лансет нашр шудааст, далелҳои пешакӣ меоварад, ки коронавирус аз модар ба кӯдак интиқол дода намешавад. Дар гузориши худ муҳаққиқон навиштаанд, онҳо нӯҳ занро дар Вуҳан мушоҳида кардаанд, ки мубталои вируси COVID-19 буданд. Баъзе занон бо душвориҳо дучор мешуданд, аммо ҳама ҳолатҳо боис ба таваллуди зинда ва бе далелҳои интиқоли вируси нав буданд. Гарчанде ки ин таҳқиқот имкони интиқоли вирусро дар давраи ҳомила будан пурра истисно намекунад, аммо зарурати эҳтиётнигорӣ дар мубоҳисаҳо дар бораи ин беморӣ таъкид карда мешавад.

Ангела Расмуссен мегӯяд, "пеш аз он ки шумо дар бораи воқеият будани рӯйдоде сухан мегӯед, бояд дар даст далелҳои қатъӣ дошта бошед ва ҳатман пеш аз ворид кардани тағйирот ба усули табобат ё аз нуқтаи назари дахолат ба сиёсати давлатӣ далелҳои қатъӣ бояд вуҷуд дошта бошанд".

Чӣ бояд кард?

Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт барои пешгирии сироят ба коронавируси нав тавсияҳое омода кардааст.

Бо мақсади муҳофизат кардани худ ва дигарон аз сирояти вирус, Созмони Ҷаҳонии Беҳдошт риояи оддитарин қоидаҳои беҳдоштро тавсия медиҳад. Бояд зуд–зуд дастҳои чиркиншударо бо собун ва зери оби равон шуст, махсусан пас аз атса задан ё сулфидан ва ҳамчунон ҳангоми нигоҳубини беморон, ҳангоми тайёр кардани хӯрок, пас аз рафтан ба ҳоҷатхона, пас аз олудан ба чирк ё партовҳо, пас аз тамос бо ҳайвонот ё партовҳои онҳо. Ҳангоми сулфидан ва атса задан даҳон ва биниро бо рӯймолча мепӯшонанд. Инчунин шумо аксар вақт бояд дастҳо ва рӯятонро бо моеи дорои спирт ё дигар воситаи антисептикӣ тоза кунед. Ин ва дигар чораҳои муҳофизат аз коронавирусро тавассути пахш кардани ин линк пайдо кардан мумкин аст.

Духтурон, инчунин, тавсия медиҳанд, ки ба ҷойҳои ҷамъиятӣ наравем ва алоқаи ҷисмониро бо одамоне, ки нишонаҳои зуком доранд, қатъ кунем. Эҳтиёт бояд шуд, то ба чашм, бинӣ, даҳон ва рӯямон даст назанем, зеро вирус худ ба худ аз сатҳи рӯй ба роҳи нафаси мо дохил намешавад. Вай ба миёнарав, яъне дастҳоямон ниёз дорад ва аз ин рӯ, бояд кушиш ба харҷ дод, то бо дастони худ ашъёи атрофро камтар даст расонем.

Тибқи баъзе гузоришҳо, паҳншавии коронавирус коҳиш ёфтааст, аммо шод шудан ҳанӯз хеле зуд аст. Духтурон маслиҳат медиҳанд, ки ба воҳима наафтем, вале боз ҳам тамоми чораҳои эҳтиётиро биандешему ба кор андозем. Саломат бошем!

Дар моҳи декабри соли 2019 дар шаҳри Ухани Чин хурӯҷи пневмония сабт карда шуд, ки он бо таъсири намудани номаълуми коронавирус ба вуҷуд омадаст. Аввалин шахсони ба ин бемори дучоршуда, меҳмонони бозори маҳсулотҳои баҳрии ҳамин минтақа мебошанд ва баътар аниқ шуд, ки ин намуди вирус аз одам ба одам мегузарад.
Аз рӯйи охирон маълумотҳо моҳи феврал дар Чин зиёда аз 85000 одамон бемории коронавирус шуда, зиёда 2700 нафар фавт кардаанд. Берун аз Чин одамони ба коронавирус дучоршуда зиёда аз 4000 ташкил медиҳад, ки дар давлатҳои ба монанди Итолиё, Эрон, ИМА, Канада, Русия, Япония, Кореяи Ҷанубӣ, Тайланд, Австралия ва ғайра қайд карда шудаанд.

Синдроми респиратории осиёи наздик (СРОН) вируси бемории респираторӣ буда, бо тасири коронавируси нав ба амал омадааст, ки он бори аввал дар Арабистони Саудӣ соли 2012 ба қайд гирифта шуда буд.
Коронавирусҳо оилаи калони вирусҳое, ки имконияти ба амал овардани бемориро аз шамолхурии одӣ то ба синдроми респиратории вазнин дорад.
Аломатҳои одии СРОН ин таби баланд, сулфа ва нафасгирӣ мебошад. Аммо, бисёр ҳолатҳои ин бемори дар лабораторияҳо ҳамчун бемориҳое, ки бе ягон аломатҳо ба вуҷуд омадаанд қайд шудаанд.
Тақрибан 35-40% беморони бо СРОН сабт шуда, фавт намудаанд. Бисёри ҳолатҳои гузариши ин вирус аз як шахс ба шахси дигар танҳо ҳангоми алоқаи зич, мисол ҳангоми расонидани тиббӣ бе воситаҳои муҳофизатӣ мегузарад.
Тахмин карда мешавад, ки хурӯҷи вирус бо расонидани ёрии тиббӣ вобаста, асосан дар Арабистони Садуӣ, АМА ва Кореяи Ҷанубӣ бисёр мебошад.

Аломатҳо (Симптомҳо)

Зуҳуроти клиникии сирояти СРОН аз набудани ягон аломатҳо ва ё аломатҳои респирптории сабук то бемории бемориҳои шадиди роҳи нафас ва фавт иборатанд.
Расми хоси СРОН ин асосан табларзаи баланд, сулфа ва нафасгирӣ меошанд ва одатан, аммо на ҳамеша пневмония ошкор карда мешавад. Аломатҳои гастроэнтрологӣ, аз ҷумла дарунравӣ низ сабт карда мешаванд. Дар ҳолати вазнини ин беморӣ ҳабси нафас пайдо мешавад, ки вентилятсияи механикӣ ва кӯмакро дар шаъбудаи реаниматсионӣ талаб мекунад. Ба назар расида истодааст, ки нн вирус асосан дар байни одамони калонсол, онҳое, ки систмеаи иммунитети паст дошта ва шахсони гирфитори бемориҳои музмин (хроникӣ), аз қабили саратон, бемориҳои музмини шуш ва диабет мебошанд бемории шадидро ба амал меоранд.

Сарчашмаи вирус

СРОН вируси зоонотикӣ, яъне вирусе, ки байни ҳайвоноту одамон мегузарад. Таҳқиқотҳо нишон доданд, ки одамон тавассути алоқаи мустақим ва ғайримустақим бо шутурони сироятёфта сироят меёбанд.
Пайдоиши ин вирус то ҳол пурра маълум нест, аммо тибқи таҳлили геномҳои гуногуни вирус, чунин ҳисобида мешавад, ки он дар байни “кӯршапаракҳо” сарчашма гирифта, ба шутурҳои якпокка гузариш намудааст.

Роҳи гузариш

Гузариш аз ҳайвон ба одам: Маълумоти пурраи аниқ оиди гузариш вуҷуд надорад, аммо шутурони якпок мумкин аст, ки сарчашмаи асоси СРОН ва манбаи сироят ба одамон бошад. Дар шутурҳо дар якчанд кишварҳо, аз ҷумла Миср, Оман, Қатар ва Арабистони Саудӣ ташхис шудаанд.
Гузариш байни одамон: ин вирус ба одамон бо осонӣ гузариш намекунад, агар ягон алоқа вуҷуд надошта бошад, масалан ҳангоми расонидани ёрӣ бе воситаҳои муҳофизатӣ. Дар муассисаҳои тиббӣ гурӯҳҳо ба вуҷуд омадаанд, ки дар он ҷой гузариш байни одамон бештар аст, хусусан агар усулҳои пешигрӣ ва назорати сироят ба таври кофӣ иҷро нашуда бошанд. Гузариши сироят аз одам ба одам маҳдуд буда, дар байни аъзоёни оила, беморон ва кормандони соҳаи тиб рух медиҳад.

Пешгирӣ ва табобат

Айни замон ягон, доруи мушаххас ё ваксина барои ин беморӣ вуҷуд надорад. Бо вуҷуди ин, якчанд ваксинаҳо ва доруҳо таҳия шуда истодаанд. Имрӯзҳо, табобат аз таъин кардани терапияи нигоҳубин, вобаста ба ҳолати бемор иборат аст.
Ҳамчун як чораи умумӣ, ҳар касе, ки ба фермаҳо, бозорҳо, говхонаҳо ва ё ҷойҳои дигар, ки намудҳои дигари ҳайвонтҳо ҳастанд, ҳангоми ба ин ҷойҳо ташриф овардан, бояд ҷораҳои мумии гигиениро риоя намуд, аз ҷумла шустани дастҳо пеш аз он ки ба ҳайвонҳо расидан мебошд.
Истеъмоли маҳсулоти хом ё нокифоя пухташудаи ҳайвонотӣ, аз ҷумла шир ва гӯшт, бо хатари сироятёбӣ бо микроорганизмҳои гуногун алоқаманд аси, ки аз он одамон метавонанд касал шаванд. Маҳсулоти дуруст пухта ё пастеризатсияшудаи ҳайвонот, ки хӯрдан бехатар аст истеъмол кардан мумкин мебошад.

Абдураимзода Ш., Сардори қисми тиббии факултети №4
Академияи ВКД Ҷумҳурии Тоҷикистон, подполковники милитсия.